Հաշվարկային  լաբորատոր  փորձեր՝ <<Մետաղների  քիմիական  հատկությունները>>

*1- Ո՞ր տարրերն են ավելի շատ, մետաղները, թե՞ ոչ մետաղները, ինչու՞: 

Ոչմետաղները ավելի քիչ են, ընդհանուր 22 տարր մետաղները մոտ 4 անգամ ավելի շատ են, պատճառը ատոմի չափն է:

*2-Ո՞ր առանձնահատկություններն են բնորոշ բոլոր մետաղներին:

Նորմալ պայմաններում բոլոր մետաղները պինդ են: Մետաղների դրանց վրա ընկած լույսն արտացոլելու ունակությունը նրանց հատուկ մետաղական փայլի պատճառն է։ Մետաղներն անհոտ են։ Մետաղների մեծ մասը արծաթափայլ սպիտակ է, բացառությամբ պղնձի և ոսկու:

*3-Մեկնաբանեք մետաղների ֆիզիկական հատկությունները:

Հատուկ մետաղական փայլ, բարձր էլեկտրական և ջերմային հաղորդունակություն, ճկունություն և այլն:

*4- Մեկնաբանեք մետաղների քիմիական հատկությունները, այսինքն մետաղների

փոխազդեցությունը պարզ և բարդ նյութերի հետ ռեակցիաների հավասարումները:

1. Fe(Сr) + Г₂ = 2FeГ₃

НО: Fe(Cr) + I₂ = FeI₂

2. 4Li + O₂ = 2Li₂O

4Al+ 3O₂ = 2Al₂O₃

3Fe + 2O₂ = Fe₃O₄

3. 2Na + S = Na₂S

Fe + S = FeS

Cr + S = CrS

2Al + 3S = Al₂S₃

4, 6Li + N₂ = 2Li₃N

3Ca + N₂ = Ca₃N₂

Fe + N₂ = չի ազդում

2Cr + N₂ = 2CrN

5․2Li + 2C = Li₂C₂

Ca + 2C = CaC₂

4Al + 3C = Al₄C₃

*5-Որո՞նք են մետաղների ստացման ընդհանուր եղանակները, գրեք համապատասխան ռեակցիաների հավասարումները:

Մետաղների ստացման հիմնական եղանակները՝ պիրոմետալուրգիա, հիդրոմետալուրգիա, էլեկտրամետալուրգիա։ Պիրոմետալուրգիան հանքաքարերից մետաղների վերականգնումն է բարձր ջերմաստիճանում ածխածնի, ածխածնի օքսիդի, ջրածնի, ալյումինի, մագնեզիումի օգտագործմամբ։

*6-Ի՞նչ է Էլեկտրոլիզ՝ էլեկտրատարրալուծումը, ո՞ր մետաղներն են ստանում այդ

եղանակով:

Երկաթ, քիմիական նշանը՝ Fe (լատ.՝ Ferrum)։ Երկաթը d-տարր է, պարբերական համակարգի ութերորդ խմբի երկրորդական ենթախմբում է, ատոմային համարը՝ 26։ Այն սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ է։ Ատոմի էլեկտրոնային բանաձևն է 1s22s22p63s23p63d64s2։ Բացի Էներգիական չորրորդ մակարդակի 2 էլեկտրոնից, քիմիական կապերի առաջացմանը կարող են մասնակցել նաև երրորդ մակարդակի d-էլեկտրոնները։ Երկաթին բնորոշ են գերազանցապես +2 և +3 օքսիդացման աստիճանները։ Սակայն կան շատ քիչ թվով խիստ անկայուն միացություններ, որոնցում դրսևորվում է +6 օքսիդացման աստիճան։ Բնության մեջ տարածվածությամբ (4,65%) զբաղեցնում է չորրորդն է՝ թթվածնից(O), սիլիցիումից (Si) և ալյումինից (Al[1]).) հետո։ Ազատ վիճակում երբեմն հանդիպում է միայն որոշ երկաթաքարերի տեսքով։ Գտնվում է հիմնականում օքսիդային հանքաքարերում, որոնցից կարևորներն են գորշ երկաթաքարը (լիմոնիտ)(Fe2O3 . nH2O), կարմիր երկաթաքարը (հեմատիտ)(Fe2O3), մագնիսական երկաթաքարը (մագնետիտ) (Fe3O4), սիդերիտը (FeCO3), պիրիտ (հրաքար)՝ FeS2 և այլն։ Մարդու օրգանիզմում կա ~ 3գ երկաթ տարր գերազանցապես հեմոգլոբինի բաղադրության մեջ։

Վիտամիններ

կենսաբանորեն քիմիաակտիվ օրգանական և տարբեր կառուցվածք ունեցող միացություններ, որոնք անհրաժեշտ են օրգանիզմի բնականոն նյութափոխանակության ու կենսագործունեության համար և այդ առումով անփոխարինելի են։ Ակտիվ օրգանական միացությունն անվանվում է վիտամին, երբ տվյալ օրգանիզմը չի կարողանում այն սինթեզել անհրաժեշտ քանակությամբ և ստանում է սննդի միջոցով։ Այս պատճառով «վիտամին» տերմինն պայմանական է կախված արտաքին միջավայրի պայմաններից և օրգանիզմից։ Օրինակ ասկորբինաթթուն՝ վիտամին C-ի տարատեսակներից մեկը, վիտամին է մարդու, բայց ոչ կենդանի օրգանիզմների մեծամասնության համար։ Որոշ առողջական խնդիրների դեպքում վիտամինների հավելումը կարևոր է[1], բայց շատ քիչ փաստեր են հայտնի առողջ մարդու կողմից վիտամինների ընդունման օգտակարության վերաբերյալ[2]։ Կան կազմությամբ վիտամիններին մոտ նյութեր, նախավիտամիններ, որոնք, մտնելով մարդու օրգանիզմ, փոխարկվում են վիտամինների։

Թթուները բարդ նյութեր են որոնց բաղադրության մեջ առկա են ջրածնի ատոմներ որոնք կարող են տեղակայվել մետաղյա ատոմներից և թթվային մնացորդներ։

անթթվածին թթուներ

+1HnA-n

+1H-1f փտորաջրածնական թթու

+1H-1CE

HBr

HI

+1H2S2

Ազոտային թթու

HNO2

HNO3

H2SO

H2SO4

H2CO3

H3PO4

HPO3

փոսփորական թթու

H3PO3

CH3COOH

Ո՞րն է համարվում մաքուր խմելու ջուր

1. Ջրածինը բնության մեջ

Ջրածինը (Hydrogenium` լատիներեն ջուր ծնող) պարբերական համակարգի առաջին պարբերության՝ առաջին խմբի, մեկ կարգաթվով տարրն է: Ջրածնի ատոմն ունի ամենապարզ կառուցվածքը` մեկ դրական լիցքով միջուկի շուրջը սփռված է մեկ էլեկտրոն: Միացություններ առաջացնելիս ջրածինը հիմնականում ցուցաբերում է մետաղական հատկություն, այսինքն՝ տալիս է մեկ էլեկտրոն և ձեռք է բերում +1 լիցք: Նա կազմում է արեգակի և աստղերից շատերի զանգվածի կեսից ավելին: Արեգակնային համակարգի ամենամեծ մոլորակը` Յուպիտերը, համարյա լրիվ կազմված է ջրածին քիմիական տարրից: Ցածր ջերմաստիճանի և շատ բարձր ճնշման պատճառով ջրածինն այդ մոլորակի վրա գտնվում է պինդ վիճակում: Ջրածինը բնության մեջ ազատ վիճակում հանդիպում է չնչին քանակով՝ գլխավորապես մթնոլորտի վերին շերտերում: Երբեմն, այն երկրի ընդերքից դուրս է գալիս այլ գազերի հետ հրաբխային ժայթքումների, ինչպես նաև նավթի արդյունահանման ժամանակ: Ջրածինը բնության մեջ ազատ վիճակում հանդիպում է չնչին քանակով՝ գլխավորապես մթնոլորտի վերին շերտերում: Երբեմն, այն երկրի ընդերքից դուրս է գալիս այլ գազերի հետ հրաբխային ժայթքումների, ինչպես նաև նավթի արդյունահանման ժամանակ:

*2. Ջրածնի ատոմի կառուցվածքը, իզոտոպները

Ջրածին տարր պարունակող ցանկացած միացություն պարունակում է ջրածնի երկու իզոտոպ` պրոտիում ( 99,98) և դեյտերիում (0,02): Աննշան քանակությամբ հանդիպում է նաև երրորդ իզոտոպը` տրիտիումը:

3. Ջրածնի ստացումը լաբորատորիայում և արդյունաբերության մեջ

Ջրածինն ազատ վիճակում առաջին անգամ ստացել է անգլիացի գիտնական Հենրի Քավենդիշը:

Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից: Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Գոյություն ունեն սարքեր, որոնց միջոցով ջրածին կարելի է ստանալ ընդհատումներով, այսինքն՝ ցանկացած պահի քիմիական ռեակցիան հնարավոր է դադարեցնել և ապա՝ կրկին վերսկսել: Այդպիսի սարքերից են Կիպի ապարատը և ընդհատումներով ջրածին ստանալու փոքր սարքը:

Արդյունաբերության մեջ ջրածին ստանում են՝ 1. մեթանի ջերմային քայքայումից՝ CH4−→−t°C+2H2 2. մեթանի և գերտաքացրած ջրային գոլորշիների փոխ

Արդյունաբերության մեջ ջրածին ստանում են՝ 1. մեթանի ջերմային քայքայումից՝ CH4−→−t°C+2H22.

մեթանի և գերտաքացրած ջրային գոլորշիների փոխազդեցությունից՝ CH4+2H2O=4H2+CO2

4. Ջրածնի ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները

Ջրածինը անհոտ, անգույն, օդից 14,5 անգամ թեթև գազ է: Սովորական պայմաններում ջրածին պարզ նյութը՝ H2, փոխազդում է միայն ֆտորի հետ, իսկ քլորի հետ՝ լույսի ազդեցության տակ: Բազմաթիվ քիմիական տարրերի ատոմների հետ այն փոխազդում է տաքացման պայմաններում: Ջրում գործնականորեն չի լուծվում (սովորական պայմաններում 100 լ ջրում լուծվում է 2 լ ջրածին, հեղուկանում է՝ −253°C:

Բարձր ջերմաստիճանում ջրածինն անմիջականորեն փոխազդում է որոշ մետաղների հետ (հիմնականում ալկալիական և հողալկալիական)՝ առաջացնելով մետաղների հիդրիդներ:

5. Ջրածնի կիրառումը

Քանի որ այն ունի շատ բարձր ջերմային արժեք և վառվելուց մեծ քանակությամբ էներգիա է անջատում, ջրածինը շատ լավ վառելիք է։ Այն օգտագործում են սուզանավերում, տիերզերանավերում և հրթիռներում։ Գիտնականները ասում են, որ ապագայում օգտագործելու են նաև ավտոմեքենաներում։Ջրածինը օգտագործում են եղանակի փուչիկները փչելու համար, որովհետև այն շատ թեթև է։ Եթե ջրածինը չլինեին, ապա մարդիկ չեին կարողանա կանխարգել եղանակը։ Ջրածինը նաև օգտագործում են պատերազներում՝ ռազմական ինքնաթիռներում, բայց էլ ոչ, որովհետև, ինչպես ասեցի, այն շատ հեշտորոն է վառվում։

պրոտիում H+1(1p)1e

Դետերիում 2+1H 2+1D (1p In)1e

Տրիտիում 3+1H (1p12n)

1.   Ո՞ր  շարքում   են  գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

     1 )  քանոն, ապակի, գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
     2)  սեղան, համակարգիչ, տետր, վարդ, մատանի
     3)  երկաթ, ֆոսֆոր, բաժակ,  գրիչ, թթվածին
     4)  պղինձ, ջուր,  սոդա,  արծաթ, ոսկի, ջրածին

2.Ո՞ր  շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց   զանգվածային   բաժնի  նվազման.

1.ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր

2.սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր

3.սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր

4.ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

3.Ո՞ր  շարքում  են  չվերականգնվող  բնական  պաշարների  անվանումները.

       1)   բնական  գազ, անտառային  ծածկույթ, օդ, ջուր

       2)  մաքուր  ջուր, բերրի  հող, նավթ, ածուխ

       3)  բույսեր, կենդանիներ, մետաղներ, օդ

       4)  մետաղներ, բնական  գազ, ածուխ, նավթ

• Քանի՞  նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում. 

    ջրի  կաթիլ,  պղնձե  թաս,  ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ, պղնձե  կուժ, սառցե  դղյակ.

    1)  3                                         2)  6                                           3)  4                                        4)  5

• Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված  միայն   օրգանական   նյութեր.
  1)  ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ, ճարպ, քլոր
  2)  կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ, մեթան
  3)  սախարոզ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ, օսլա
• սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ, ացետոն, օզոն

• Ո՞ր  շարքում  են  գրված  միայն  պարզ  նյութեր.
•  ջուր, ալմաստ, ամոնիակ, օքսիդ, աղ
•  ծծումբ, ֆոսֆոր, սոդա, ազոտ, թթու, հիմք
•  թթվածին, ալմաստ,  օզոն, ֆուլերեն, ֆոսֆոր
•  երկաթ,  ավազ,  դոլոմիտ, գրաֆիտ, մարմար
• Քանի՞   քիմիական  տարր  է  առաջացնում  հետևյալ  պարզ  նյութերը`   թթվածին,  կարբին, սև  ֆոսֆոր, օզոն, ալմաստ, կարմիր  ֆոսֆոր, ֆուլերեն, գրաֆիտ, սպիտակ   ֆոսֆոր.  

      1)  6                                   2)  3                                 3)  4                                      4)  5

• Քանի՞  բարդ  նյութ  է  գրված`  ջրածին,  թթու,  գլյուկոզ, ազոտ,  կաուչուկ,  հիմք, սախարոզ,  ալմաստ,  օսլա,  օքսիդ, երկաթ, ածխաթթու գազ,  աղ,  բութան, օզոն. 
• 5                                  2)   7                                 3)   9                                  4)   10
• Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

    1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                                 3)  H₂O, N₂, MgO,  Ni, S₈

    2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                                4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

1.  Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.

     1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

    2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

1. Հետևյալ  մոլեկուլներից  որոնցու՞մ  է  առկա  և՛  իոնային, և՛  կովալենտային  կապ.

  ա)  H₂      բ)   CH₄      գ)  NH₃      դ)  Na₂O₂       ե)  N₂H₄      զ) NH₄Cl      է)  CaCl₂      ը)  Na₂O

1) դ, զ                           2)  ա, բ, գ                               3)   դ, ե, զ                              4)  է, ը    

1. Սովորական պայմաններում  (20 ^oC)  ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  գազեր.

       1)  կալիումի ֆտորիդ,  բրոմ,  յոդ,  ջուր

       2)  կերակրի  աղ, սոդա,  կավիճ, սպիրտ

       3)  քլոր, ածխաթթու  գազ,  թթվածին, ազոտ

       4)  կարմիր ֆոսֆոր,  օզոն, բրոմ, յոդ, օսլա

1.  Որո՞նք  են  մոլեկուլային   բյուրեղավանդակով  պարզ  նյութեր. 

ա)  C_ալմաստ           բ)  P₄               գ)  S₈                   դ) Si                ե)   I₂       զ)  C_գրաֆիտ       է)  P_սև                       ը)  Br₂

1)  բ, գ, է, ը                   2)   ա, դ, զ, է                       3) բ, դ, զ,ը                           4)  բ, գ, ե, ը 

1.  Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել  սնդիկը.

       1)  միայն  պինդ  վիճակ                                  3)  միայն  հեղուկ  վիճակում

       2)  միայն  գազային վիճակում                       4)  բոլոր  երեք  վիճակներում                                                         

1. Որքա՞ն   է   ոսկու   ձուլակտորի   զանգվածը,  որի   ծավալը   4սմ³  է, իսկ  ոսկու         

      խտությունը  19,3 գ/սմ³ է.

     1) 38,6գ                             2) 9,65գ                          3)  77,2գ                                4) 4,825գ

1.   Ո՞ր  մեծությունը  կամ  հատկանիշը  կարող  է  փոփոխվել  քիմիական    

       ռեակցիաների  ընթացքում.     ա) մոլեկուլների  թիվը,          բ)  ատոմների  թիվը,            

       գ)  նյութի  բնույթը,  դ)  նյութերի  գումարային  զանգվածը,  ե)  նյութերի  գույնը.

       1)  բ,գ,դ                         2)  ա,գ,ե                          3)  ա,բ,ե                           4)  բ,գ,դ

1.  Ո՞րն  է  ֆիզիկական  երևույթ.

      1)  ջուրը  տաքացնելիս` պղպջակների  անջատվելը

      2)  պղպջակների  անջատվելը  ջուրը  էլեկտրոլիզի  ենթարկելիս

      3)  օզոնի  առաջացումը  ամպրոպի  ժամանակ

      4)  գլյուկոզի  խմորվելը

1.   Հետևյալ  երևույթներից  որո՞նք  են  քիմիական.

      ա)  անձրևի  տեղալը                                                         ե)  երկաթի  ժանգոտումը

      բ)  մագնեզիումի  այրումը  թթվածնում                        զ)  սպիրտի  թորումը

      գ)  սնդիկի  գոլորշիանալը                                               է)  պղնձե  իրերի  կանաչելը

      դ)  ցինկի  փոխազդեցությունը  աղաթթվի  հետ

      1)  ա, բ, գ, դ                 2)   բ, դ, ե, է                    3)  բ, դ, ե, զ                    4)  ա, բ, գ, զ

1. Հետևյալ  նյութերից   չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու 

     աղերը, նշեք  յուրաքանչյուրի  անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂

     Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃.

Օքսիդ	Հիմք	Թթու	Աղ
Na2O BaO CO2 Al2O3 MgO SO3	Ca(OH)2 Fe(OH)2 NaOH Al(OH)3	HNO3 HCI H2SO  H3PO4	AgNo3 NaHCO3 NaCl K2SiO3 CuSO4

•  Ո՞ր  շարքում  են   տարրերը   ներկայացված   ըստ   երկրակեղևում   դրանց  տարածվածության  նվազման.

       1)  ալյումին, թթվածին, սիլիցիում, երկաթ                  

      2)  սիլիցիում, թթվածին, ալյումին, երկաթ

      3)  թթվածին, սիլիցիում, ալյումին, երկաթ

      4)  թթվածին, ալյումին, երկաթ, սիլիցիում

•  Ո՞րն  է  երկրակեղևում  առավել  տարածված  մետաղը.
• ալյումին                  2)  պղինձ                      3)  երկաթ                     4)  մագնեզիում
• Ո՞րն  է  Տիեզերքում  ամենատարածված  տարրը.

     1)  թթվածին                  2)  ջրածին                     3)  ածխածին                4)  ազոտ

• Որքա՞ն  է  կենսածին  տարրերի` C, H, O, N, P, S  պարունակությունը կենդանի    

      օրգանիզմում  ըստ  զանգվածի ( %).    

    1)  24 %                            2)   97 %                          3)  76 %                        4)  62%

• Երկրակեղևում  թթվածնի  և  սիլիցիումի  զանգվածային  բաժինները  հավասար  են     

      0,48    և  0,28, համապատասխանաբար: Երկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը   

      քանի՞   անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի  ատոմների  թվից.   

     1)   2                                2)  2,5                              3)  3                                 4)  4

•  Ո՞րն  է  զանգվածի  ատոմային  միավորը(զ.ա.մ.).
• ¹³C ատոմի  զանգվածի  1/12  մասը                   3)  ¹²C  ատոմի  զանգվածի 1/12  մասը
• ¹²C ատոմի  զանգվածը                                        4)  ²H  ատոմի   զանգվածը
•  Ո՞ր տարրական  մասնիկներից   է  կազմված  ատոմը.
      1)  միայն էլեկտրոններից
      2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
      3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
      4)  միայն պրոտոններից
•  Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական      

      տարրերի նշանները.
     1) F, C, P, Si, Na
    2)  O, C, Li, K, Ba
    3)  P, O, C, Fe, N
    4)  K, Na, P, Fe, C

•  Բնական  սիլիցիումը  երեք  իզոտոպների  խառնուրդ  է, որոնց  մոլային  բաժիններն   

 են`  <sup>28</sup>Si — 92%,  <sup>29</sup>Si — 5%  և  երրորդ  իզոտոպինը` 3%: Ո՞րն  է  երրորդ  իզոտոպի     

       զանգվածային   թիվը, եթե  սիլիցիումի  հարաբերական  ատոմային  զանգվածը  28,11  է.

      1)  30                                2)  31                                 3)  27                              4)  32

• Օրգանիզմում  գլյուկոզի  թթվածնավոր  և  անթթվածին  ճեղքումներին  մասնակցում  է  մի   նյութ,  որի  20  մոլեկուլի  զանգվածը   3,256 • 10^-21  գ  է: 

      Որքա՞ն  է  այդ  նյութի  հարաբերական     մոլեկուլային  զանգվածը.

      1)  98                                  2) 56                                 3) 80                                4) 40

• Ո՞ր  արտահայտության  մեջ  է  խոսվում  թթվածին  քիմիական  տարրի  վերաբերյալ.
•  ստացվում  է  ջրածնի  պերօքսիդի  քայքայումից
•  անհրաժեշտ  է շնչառության  համար
•  վատ  է  լուծվում  ջրում
•  ատոմն  ունի   1s²2s² 2p⁴ էլեկտրոնային  բանաձևը
• Բնութագրեք   հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը C
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z =
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)…
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ լրացված էներգիական մակարդակների  թիվը….

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

     էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական

      մակարդակների  և ենթամակարդակների)

ը)  ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված` մետաղակա՞ն, թե՞                                                                                                    

      ոչ մետաղական…                                                                              թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ         

      առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ

ժ)  Կատարեք  հաշվարկներ (որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը m_o (գ),

     տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`Mr,

     տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները

     օքսիդում):

• Համապատասխանեցրե´ք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.

Հատկություններ	Անվանում
ա)  բնորոշ  հոտով  թափանցիկ  հեղուկ բ)   ջրում լուծվող  սպիտակ  պինդ  նյութ գ)  մետաղական  փայլով  պինդ գունավոր  նյութ դ)  ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	կավիճսախարոզքացախաքքութթվածինյոդքլոր

  Ո՞ր շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

 1)  ա3, բ2, գ5 , դ4                                                    3)   ա3, բ2, գ5 , դ6

       2) ա3, բ1, գ6 , դ4                                                              4)   ա6, բ1, գ5 , դ3

•  Հաստատեք  կամ  հերքեք  պնդումների  ճշմարտացիությունը  օքսիդների  վերաբերյալ.
• Թթվածին  պարունակող  երկտարր  միացություններ են, որոնցում  թթվածնի  օքսիդացման  աստիճանը  -2  է:
• Բոլոր  օքսիդները  ջրում  լուծելի  են:
• Բոլոր  օքսիդները   փոխազդում  են  թթուների  հետ:
• Հիմնային  օքսիդները, փոխազդելով  թթուների  հետ, առաջացնում  են  աղ  և  ջուր:
• Ըստ  CaCO₃  → CaO  +  CO₂  ռեակցիայի հավասարման  ստացված  թթվային  օքսիդի  զանգվածը  ելային  աղի  զանգվածի  56 %- ն  է:
• Na₂O, CO₂,  N₂O₅, CaO, SO₃  օքսիդների  շարքում  գրված  է  երեք  հիմնային  օքսիդ:                                                   

	1	2	3	4	5	6
Ճիշտ  է
սխալ  է
չգիտեմ

• Համապատասխանեցրեք  քիմիական  տարրի  նշանը,  դրա  բարձրագույն  օքսիդի  հիդրատի  ընդհանուր  բանաձևը   և  հիդրատում  տարրի  օքսիդացման  աստիճանը.

Տարրի  քիմիական             նշան	Օքսիդի  հիդրատի                     ընդհանուր                բանաձև	Տարրի  օքսիդացման        աստիճանը
ա)  Cu           բ)   Li           գ)  Al           դ)  S           ե)  N	1)  ROH        2)  R(OH)2        3)  H2RO4        4)  H3RO3        5)  HRO3	Ա) +3  Բ)  +1  Գ)  +4  Դ)  +2  Ե)  +6  Զ)  +5

  Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.                                                                                  

1. ա2Ա, բ1Գ, գ4Ա, դ4Գ, ե4Ե                                       3)  ա3Բ, բ1Դ, գ4Ա, դ3Գ, ե5Դ                               

 2)   ա2Դ, բ1Բ, գ4Ա, դ3Ե, ե5Զ                                        4)  ա2Դ, բ1Բ, գ4Բ, դ5Զ, ե3Գ

35. Տրված են հետևյալ ռեակցիաների հավասարումները.

     ա)  4NO₂ + O₂ + 2H₂O = 4HNO₃

     բ)  Fe + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu

    գ)  2CO + O₂ = 2CO₂

    դ)  3NaOH + AlCl₃ = 3NaCl + Al(OH)₃

    ե)  2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

    զ)  CaCO₃ = CaO + CO₂

Տվեք օքսիդների խիստ սահմանումը: Ինչով են տարբերվում օքսիդները պերօքսիդներից:

Մոլեկուլում թթվածնի ատոմ պարունակող երկտարր այն միացությունները, որոնցում թթվածնի ատոմներն անմիջականորեն միացած են մեկ այլ տարրի ատոմների հետ, իսկ միմյանց հետ միացած չեն, անվանվում են օքսիդներ։ Գոյություն ունեն նաև պերօքսիդներ, որոնցում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը -2-ից մեծ է։ Այդ նյութերը ջրածնի պերօքսիդի H2O2, աղերն են՝ առավել ակտիվ մետաղների ու թթվածնի միացությունն2.

2.Ստորև թվարկված օքսիդներից որոնք են սենյակային ջերմաստիճանում գազային վիճակում։

բ)ածխածնի(IV) օքսիդ։

3.Հետևյակ օքսիդները խմբավորեք ըստ ձեզ հայտնի դասակարգման ու տվեք դրանց անվանումները։

Հիմնային օքսիդներ – Cao, BaO, K2O, BaO

Թթվային օքսիդներ – SO2, N2O5, SO3, Mn2O7

Երկդիմի օքսիդներ – ZnO, Al2O3Անտարբեր օքսիդներ – N2O։

4.խմբավորեք ըստ ձեզ հայտնի դասակարգման ու տվեք դրանց անվանումները։

Li+02—>Li02

Ba+02—>Ba0

P+02—>P02

Al + Cr2O3 → Al2O3 + Cr

Na2O + HCl → NaCl + H2O

BaO + H2SO4 → BaSO4 + H2

Na2SO3 + HCl → NaCl + H2SO3

CrO + O2 → Cr + CO2

Անհատական-հետազոտական  աշխատանքներ:

Թունավոր  նյութերը  օդում:

Ներկայումս (2006) հայտնի է կենսոլորտն աղտոտող մոտ 20 հզ. նյութ։Մթնոլորտն աղտոտող հիմնական նյութերից է ածխածնի մոնօքսիդը՝ շմոլ գազը (CO), որը մթնոլորտի բաղադրության մեջ չնչին է և չի վնասում մարդու առողջությանը, իսկ քանակի կտրուկ ավելացման գլխավոր պատճառը նավթի, գազի, քարածխի, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների ու փայտի թերի այրումն է։

Բնական աղտոտում

Մթնոլորտային օդի բնական աղտոտման պատճառ են բնական գործընթացները՝ հրաբխային ժայթքումները; լեռնային ապարների հողմահարումը, քամու առաջացրած հողերի էրոզիան, բույսերի «զանգվածային ծաղկումը», անտառային և տափաստանային հրդեհների ծուխը։

Մարդածին աղտոսում

Մարդածին աղտոտումը կապված է մարդու գործունեության ընթացքում տարբեր աղտոտիչ նյութերի արտանետման հետ։ Մթնոլորտային օդի մարդածին աղտոտումն իր ծավալներով բազմաթիվ անգամ գերազանցում է բնական աղտոտմանը։

Տարածաշրջանային

Տարածաշրջանային աղտոտումն ընդգրկում է խոշոր տարածքներ։

խոշորամասշտաբ կամ համամոլորակային աղտոտում

Խոշորամասշտաբ կամ համամոլորակային աղտոտումները կապված է մթնոլորտի վիճակի ընդհանուր փոփոխության հետ։